Zamek w Czudcu: Tajemnicze Ruiny na Wzgórzu

Zamek w Czudcu, choć dziś już niemal całkowicie zaginiony, skrywa w sobie bogatą historię i fascynujące sekrety minionych epok. Dawniej, wzniesiony na szczycie góry, miał strzec ważnego szlaku handlowego w dolinie Wisłoka. Dziś niewiele z niego pozostało, ale odkrycia archeologiczne rzucają nieco światła na jego historię i znaczenie dla regionu.

Początki owiane tajemnicą

Według jednej z teorii, pierwszy zamek w Czudcu mógł powstać po 1232 roku z inicjatywy Teodora Czadora, wojewody krakowskiego. Znalazł on tu schronienie przed księciem Leszkiem Białym i miał założyć warownię oraz ufundować kościół św. Marcina. Jednak królewskie prawo zakazywało prywatnych fortyfikacji, co mogło opóźnić budowę zamku do drugiej połowy XIII wieku, gdy prawo to zaczęto łagodzić. W 1354 roku w dokumentach wspomniano już o „zamku czudeckim” – ważnym punkcie na mapie wschodnich granic Polski.

Chwile chwały i tragiczny koniec

Jednym z najciekawszych wydarzeń w historii zamku był najazd wojsk węgierskich w 1474 roku. Żołnierze króla Węgier, Macieja Korwina, dotarli aż pod Czudec, niszcząc liczne miasta i warownie na swoim szlaku. Wydarzenie to mogło być impulsem do rozbudowy i wzmocnienia zamku przez ówczesnych właścicieli, Strzyżowskich. Dodano wtedy nowe baszty i wzmocniono mury, czyniąc zamek jeszcze bardziej imponującym.

Niestety, zamek nie uniknął też pożogi – w 1692 roku wielki pożar, prawdopodobnie spowodowany uderzeniem pioruna, niemal całkowicie go zniszczył. Właściciele, Helena i Władysław Grabieńscy, ledwie uszli z życiem. Ruiny zamku rozebrano, by wykorzystać je do budowy kościoła św. Trójcy.

Ostatnie ślady i niezrealizowane plany

Dziś na wzgórzu zamkowym w Czudcu pozostały jedynie nieliczne fragmenty dawnych murów, które dzięki badaniom archeologicznym odkryto na nowo. W początkach XXI wieku prowadzono tu prace wykopaliskowe, które ujawniły m.in. fundamenty wież, fragmenty piwnic i dawnego dziedzińca. Niestety, brakowało środków na ich dalsze zabezpieczenie i rewitalizację, przez co mury znów zniknęły pod ziemią. Plany utworzenia na tym terenie ścieżki turystycznej i skansenu archeologicznego najwyraźniej również poszły do piachu...

Istotne fakty o zamku w Czudcu

Wiek powstania

XIII wiek

Inicjator budowy

Teodor Czador Gryfita (prawdopodobnie)

Styl architektoniczny

gotyk

Aktualny stan techniczny

ruiny, z których bardzo niewiele pozostało

Adres

38-120 Wyżne

Najważniejsze informacje turystyczne

Możliwości zwiedzania

Wstęp wolny - ruiny w lesie na wzgórzu.

Czas oglądania

Ok. 15 min - z ruin nie zostało wiele, ten czas wystarczy na dokładne zbadanie odsłoniętych fragmentów (chyba że ktoś chce szukać w lesie czegoś więcej :)).

Dostęp dla niepełnosprawnych

Dojście pod las wózkiem oraz obejrzenie ruin będzie bardzo utrudnione dla poruszających się na wózku.

Dostęp dla psów

Ruiny bez problemu zwiedzimy z psem.

Tablice informacyjne

Tablica informacyjna przed wejściem do lasu z ruinami.

Parkingi

Po drugiej stronie Wisłoka znajduje się wygodny parking, dojście do zamku zajmie ok. 5-10 min.

Zamek w Czudcu, o bogatej i burzliwej historii, stanowi ważny element dziedzictwa regionu. Jego dzieje sięgają wczesnego średniowiecza, kiedy to obiekt pełnił funkcje obronne w strategicznym miejscu. Poniżej przedstawiamy kalendarium najważniejszych wydarzeń związanych z tą fascynującą warownią.

Historia zamku w Czudcu w skrócie

◈ XI wiek: W Czudcu istnieje osada obronna.

◈ poł. XIII wieku: Prawdopodobna budowa pierwszego zamku przez Teodora Czadora Gryfitę, który schronił się tu przed księciem Leszkiem Białym.

◈ 1354: Wzmianka o zamku w dokumencie króla Kazimierza Wielkiego, który nadawał ziemie Janowi Pakosławicowi z Rzeszowa – teren jego włości miał sięgać aż do zamku w Czudcu.

◈ 1427: Lokacja miasta Czudec przez Pakosława Strzyżowskiego.

◈ 1461: Ponowna lokacja miasta przez Jana i Mikołaja Strzyżowskich; zmiana nazwy na Nowogród (nazwa nie przyjęła się).

◈ 1474: Najazd wojsk węgierskich króla Macieja Korwina, który pustoszy okolicę.

◈ XVI wiek: Renesansowa rozbudowa zamku przez rodzinę Strzyżowskich; dodanie nowych wież, murów i renesansowej kamieniarki.

◈ 1612 r: Właścicielami zamku na ponad 200 lat zostają Grabieńscy herbu Pomian.

◈ 1624 r: Najazd Tatarów pod wodzą Kantymira Murzy; zniszczenie miasta i śmierć Jana Grabieńskiego, właściciela zamku.

◈ 1692: Wielki pożar zamku, prawdopodobnie spowodowany uderzeniem pioruna lub najazdem tatarskim; mury zamkowe zostają rozebrane, a materiał wykorzystany do budowy kościoła.

◈ początek XVIII wieku: Powstaje nowy pałacyk, który pełni funkcję siedziby właścicieli (dziś budynek szkoły w Czudcu).

◈ 1955: Profesor Gabriel Leńczyk przeprowadza pierwsze odsłonięcia murów zamkowych.

◈ 2001: Rozpoczęcie badań archeologicznych pod kierunkiem A. Lubelczyka.

Ciekawostki o zamku w Czudcu

Tajemnice archeologiczne

Podczas badań archeologicznych prowadzonych na wzgórzu zamkowym odkryto m.in. ceramiczne naczynia pochodzące z XI wieku. Znaleziska te świadczą o długotrwałym osadnictwie w tym regionie.

Fundator kościoła i... zamku?

Wojewoda krakowski Teodor Czador Gryfita był fundatorem najstarszego kościoła w Czudcu, poświęconego św. Marcinowi. Jest on także często uznawany za inicjatora budowy zamku, chociaż nie ma na to bezpośrednich dowodów.

Obrona na granicy

Zamek w Czudcu był kluczowym punktem obronnym na wschodnich granicach Polski aż do połowy XIV wieku, kiedy to granice zostały przesunięte przez Kazimierza Wielkiego.

Skąd nazwa Czudec? Legenda o odważnej Zofii i cudownej obronie

Legenda mówi o odważnej żonie kasztelana, Zofii, która przejęła dowodzenie podczas tatarskiego najazdu. Gdy hordy wroga zbliżały się do bram, Zofia obiecała więźniom darowanie win w zamian za zabicie tatarskiego przywódcy. Tylko jeden z nich zgodził się na to niebezpieczne zadanie. Uzbrojony w kuszę, z zaskoczenia trafił wodza w pierś. Przerażeni Tatarzy wycofali się, a zamek ocalał. Od tego czasu mówiono o zamku jako o miejscu cudów, stąd też nazwa "Czudec".

Zamek w Czudcu to miejsce, które kryje wiele fascynujących historii i tajemnic. Jego bogata przeszłość związana jest nie tylko z architekturą, ale także z wydarzeniami, które miały wpływ na region. Oto kilka ciekawostek, które przybliżą Wam jego historię i znaczenie w dziejach Polski.

Zamek Czudec w liczbach

średnica centralnej części zamku (majdanu), otoczonej wałem obronnym

5o m

wysokość wału obronnego, otaczającego majdan

7 m

średnica baszty bramnej z XVI wieku

6 m

rok pierwszej wzmianki o czudeckim zamku

1354

Ruiny zamku Czudec w naszym obiektywie

Źródła innych grafik:
- plan zamku według Antoniego Lubelczyka,
- Lata 1450-1550, Rekonstrukcja bryły zamku według Antoniego Lubelczyka (https://fotopolska.eu/Czudec-Zamek-Czudec).

Chcesz sprawdzić, jak wyglądała nasza wizyta na zamku?

W osobnym wpisie na blogu dzielimy się naszymi osobistymi przeżyciami związanymi z wizytą w zamku. W ten sposób możesz wybrać to, co Cię najbardziej interesuje: historia i fakty o samym zamku czy podążanie śladami naszych przeżyć. Zapraszamy!

Byliśmy tam - poznaj nasze wrażenia!

Odkryj więcej zamków i inspiracji 👇

Copyright © 2025 | Wykonanie PowRope [Dominika Powroźnik]

zdobywcyzamkow@gmail.com

725 538 846

Kontakt

Skontaktuj się z nami w razie pytań, sugestii, problemów lub po prostu po to, aby podzielić się swoją pasją do zamków. Czekamy na Twoją wiadomość! :)