Zamek w Siewierzu: Dawna Stolica Biskupiego Księstwa

Zamek w Siewierzu to jedna z najbardziej malowniczych warowni na pograniczu Śląska i Małopolski. Usytuowany nad meandrami rzeki Czarnej Przemszy, na sztucznej wyspie, stanowił kiedyś centralny punkt Księstwa Siewierskiego i rezydencji biskupów krakowskich, którzy – od 1443 roku – pełnili także świecki tytuł książąt siewierskich. Budowla ta przez wieki pełniła wiele funkcji – obronnej, administracyjnej, reprezentacyjnej – a dziś, mimo że jest w stanie ruiny, żyje jako miejsce spotkań, wydarzeń i historii.

Od grodu po rezydencję książęco-biskupią

Początki stojącego dziś zamku sięgają zapewne XII wieku, kiedy to na terenie Siewierza istniał stary gród drewniano-ziemny wokół kościoła św. Jana Chrzciciela. Dopiero na początku XIV wieku książęta bytomscy rozpoczęli budowę warowni murowanej w stylu gotyckim – z wieżą stołpem, murem obronnym i budynkiem mieszkalnym. W 1337 roku pojawiają się pierwsze źródła mówiące już o murach obwodowych i gotyckiej zabudowie.

W 1443 roku zamek i całe księstwo zostało kupione przez biskupa krakowskiego Zbigniewa Oleśnickiego od zadłużonego księcia cieszyńskiego Wacława I – od tej pory księstwo siewierskie funkcjonowało jako jednostka polityczna, władana przez biskupów, którzy mieli prawo świeckie, własne sądy, urząd kanclerza, starosty, urząd skarbowy. W XVI wieku zamek przechodził renesansowe przebudowy: rozebrano stołp, dobudowano nowe skrzydła, podniesiono i wzmocniono obwarowania, przystosowano do użycia broni palnej „na stałe” (m.in. dodano taras artyleryjski z działami).

Niestety budowla nie uniknęła zniszczeń. W XVII wieku żołnierze szwedzcy splądrowali i spalili zamek podczas potopu. Potem, choć rezydencja była odbudowywana – dobudowano skrzydło wschodnie, nadano barokowy hełm wieży bramnej, dodano funkcje reprezentacyjne – to stopniowo traciła na znaczeniu po XVIII wieku. W czasie zaborów i po włączeniu do Królestwa Kongresowego została opuszczona i zaczęła popadać w ruinę.

Aktualny stan i funkcja – ruina z duszą

Obecnie zamek jest określany jako ruina trwała – to znaczy, że nie planuje się pełnej odbudowy, ale prowadzone są prace zabezpieczające, remontowo-konserwatorskie, które utrzymują budowlę w stanie bezpiecznym i atrakcyjnym turystycznie. Zarówno mury zewnętrzne, baszta bramna, barbakan, jak i most zwodzony zostały zrekonstruowane lub odrestaurowane. Dziedziniec wybrukowano, pomieszczenia piwniczne udostępniono, części murów zabezpieczono a w wieży bramnej funkcjonuje platforma widokowa.

Istotne fakty o zamku w Siewierzu

Wiek powstania

XIV wiek

Inicjator budowy

książęta bytomscy (Władysław lub jego synowie)

Styl architektoniczny

pierwotnie gotycki, potem przebudowany na renesansowy i wzbogacony o elementy barokowe

Aktualny stan techniczny

trwała ruina, udostępniona do zwiedzania

Adres

Tadeusza Kościuszki, 42-470 Siewierz

Najważniejsze informacje turystyczne

Godziny otwarcia

W sezonie od maja do września zamek jest otwarty od 10.00 do 15.00 w dni robocze i od 10.00 do 18.00 w weekendy. Poza sezonem obiekt jest zamknięty.

W razie niesprzyjających warunków cały obiekt lub jego część może zostać wyłączony ze zwiedzania.

Ceny biletów

Wstęp do ruin zamku jest bezpłatny.

Dostęp dla niepełnosprawnych

Osoby na wózkach dostaną się i obejrzą dziedziniec, jednak wejście do piwnic i na wieżę będzie problemem.

Dostęp dla psów

Zakaz wstępu z czworonogiem.

Parkingi

Spory parking przy ścieżce prowadzącej do zamku, od południa. Drugi znajduje się na północ, przy boisku i placu zabaw.

Czas zwiedzania

ok. 40 min

Możliwości zwiedzania

Tylko zwiedzanie indywidualne.

Wielojęzyczność

Tablice pod zamkiem w wersji polskiej i angielskiej. W środku tylko po polsku.

Historia zamku w Siewierzu to prawdziwa podróż przez wieki – od średniowiecznych książąt, przez potężnych biskupów krakowskich, aż po czasy zaborów i współczesne prace konserwatorskie. Każde stulecie zostawiło tu swój ślad: bitwy, przebudowy, dramaty i momenty świetności. Poniżej znajdziesz kalendarium najważniejszych wydarzeń, które krok po kroku układają się w fascynującą opowieść o tej niezwykłej warowni.

Historia siewierskiego zamku w skrócie

◈ ok. 1276: Siewierz otrzymał prawa miejskie, a w zakolu Czarnej Przemszy wzniesiono drewniano-ziemną siedzibę kasztelana.

◈ koniec XIII w.: Wzniesiono cylindryczną wieżę stołp (o średnicy ok. 9 m) jako pierwszy murowany element warowni.

◈ XIV w. (początek II połowy): Pierwsza murowana faza zamku, z murami obwodowymi i budynkiem mieszkalnym, prawdopodobnie pod patronatem książąt bytomskich lub cieszyńskich.

◈ 1337–1358: Książę Kazimierz I cieszyński polecił wzniesienie pełnego muru obwodowego i zbudowanie kamienicy od wschodu warowni.

◈ 30 grudnia 1443: Biskup krakowski Zbigniew Oleśnicki wykupił od Wacława I księstwo siewierskie wraz z zamkiem.

◈ po 1443: Zamek zostaje przekształcony w rezydencję książąt-biskupów, lokujące w nim urząd starosty, kanclerza i sądy.

◈ XV / XVI w.: Zamek przechodzi przebudowy renesansowe – rozebranie stołpu, budowa nowych skrzydeł i wzmocnienie murów obronnych.

◈ XVII w.: Zamek zostaje spalony i splądrowany przez Szwedów, co znacznie uszkadza budowlę.

◈ przełom XVII/XVIII w.: Biskupi krakowscy przeprowadzają barokizację warowni – m.in. nadanie hełmu wieży bramnej i modernizacje dekoracyjne.

◈ ok. 1790: Księstwo siewierskie formalnie zostaje włączone do Korony Królestwa Polskiego przez Sejm Czteroletni.

◈ 1795: W wyniku III rozbioru Polski Siewierz (i zamek) zostają wcielone do Prus jako część tzw. Nowego Śląska.

◈ 1800: Ostatni biskup rezydujący w zamku — Feliks Paweł Turski — opuszcza Siewierz.

◈ 1807: Napoleon tworzy Księstwo Siewierskie, nadając je w lenno Jeanowi Lannesowi, przywracając de facto tytuł książęcy dla Siewierza.

◈ po 1815: Po kongresie wiedeńskim Siewierz wchodzi w skład Królestwa Polskiego (pod zaborem rosyjskim).

◈ XIX w.: Zamek popada w zaniedbanie, zaczyna się proces trwałego niszczenia budowli. 

◈ lata 1950: Przeprowadzono pierwsze prace konserwatorskie i zabezpieczające ruiny zamku.

◈ lata 1970: Kolejna faza restauracji i remontów części murów i elementów zamkowych.

◈ 1999–2010: Intensywne badania archeologiczne i prace konserwatorskie prowadzone w celu zabezpieczenia ruiny oraz udostępnienia dla zwiedzających

Ciekawostki o zamku w Siewierzu

Tajemniczy stołp pierwotnego zamku

Pierwszą murowaną częścią zamku w Siewierzu był tzw. stołp, czyli cylindryczna wieża obronna wzniesiona w XIV wieku. W XVI wieku biskup Piotr Tomicki zdecydował się go rozebrać – materiał ze stołpu wykorzystano do budowy nowych skrzydeł mieszkalnych w części zachodniej i reprezentacyjnego budynku południowego.

Zamek na sztucznej wyspie

Zamek w Siewierzu został posadowiony na specjalnie usypanej sztucznej wyspie otoczonej wodami rzeki Czarna Przemsza. Taki zabieg nie tylko zwiększał bezpieczeństwo obiektu, ale także czynił go bardziej imponującym i trudniejszym do zdobycia. Most prowadzący do bramy warowni mógł być w razie potrzeby łatwo zniszczony, co dodatkowo wzmacniało obronność.

Mrocznej sławy Trybunał Siewierski

Na zamku działał Trybunał Siewierski, który cieszył się złą sławą — w związku z licznymi wyrokami śmierci powstało przysłowie „Bij, kradnij, zabijaj, ale Siewierz omijaj”.  Rozpatrywano tu sprawy świeckie i kościelne, w lochach więziono przestępców, a niektóre źródła wspominają nawet o wykonywaniu wyroków.

Księstwo Siewierskie

Zamek w Siewierzu był stolicą wyjątkowego tworu politycznego – Księstwa Siewierskiego. W 1443 roku ziemie te zostały kupione przez biskupa krakowskiego, który od tej pory pełnił rolę nie tylko duchownego, ale również świeckiego władcy. Biskupi posiadali tu pełnię praw książęcych: mogli bić własną monetę, tworzyć sądy i prowadzić politykę.

Zamek w Siewierzu skrywa nie tylko wieki historii, lecz także mnóstwo fascynujących opowieści i niezwykłych faktów. Każdy jego zakamarek ma coś do powiedzenia – od dawno zburzonego stołpu, przez sprytnie usypaną wyspę, po mroczne sale trybunału i czasy, gdy biskupi rządzili tu jak prawdziwi książęta. Oto kilka ciekawostek, które pozwolą lepiej zrozumieć duszę tej niezwykłej warowni.

Zamek Siewierz w liczbach

średnica pierwotnego stołpu

9 metrów

barbakanu przed wieżą bramną

2 kondygnacje

w tyle wyposażono taras artyleryjski po jego stworzeniu

10 dział

tak długo istniało Księstwo Siewierskie

347 lat

Legenda o Czarnej Damie z Siewierza

Dawno, dawno temu, kiedy na zamku w Siewierzu rządzili biskupi-książęta, prawo było tu bardzo surowe. Każdy, kto złamał zakaz kradzieży, zdrady czy morderstwa, musiał liczyć się z najcięższą karą. Nad wszystkim czuwał srogi Trybunał Siewierski, który nie miał litości dla winnych.

Właśnie wtedy na zamek trafiła piękna dziewczyna o długich, czarnych włosach. Była zakochana ze wzajemnością w młodym staroście siewierskim. Ich miłość rozkwitała, aż pewnego dnia los okazał się okrutny. Kiedy książę-biskup przybył do Siewierza i zauważył uczucie pomiędzy młodymi, wpadł w gniew – bowiem starosta miał inne obowiązki niż romanse.

Zakochanym zarzucono obrazę majestatu władcy. Starosta został ukarany banicją, a dziewczynę skazano na zamurowanie żywcem w lochach. Od tej pory jej niespokojna dusza błąka się po murach zamku. Nocą można spotkać postać w długiej, czarnej sukni – to Czarna Dama, która szuka swej utraconej miłości i przestroga dla tych, którzy nie szanują dawnych praw.

Zamek Siewierz w naszym obiektywie

Chcesz sprawdzić, jak wyglądała nasza wizyta na zamku?

W osobnym wpisie na blogu dzielimy się naszymi osobistymi przeżyciami związanymi z wizytą w zamku. W ten sposób możesz wybrać to, co Cię najbardziej interesuje: historia i fakty o samym zamku czy podążanie śladami naszych przeżyć. Zapraszamy!

Byliśmy tam - poznaj nasze wrażenia!

Odkryj więcej zamków i inspiracji 👇

Copyright © 2025 | Wykonanie PowRope [Dominika Powroźnik]

zdobywcyzamkow@gmail.com

725 538 846

Kontakt

Skontaktuj się z nami w razie pytań, sugestii, problemów lub po prostu po to, aby podzielić się swoją pasją do zamków. Czekamy na Twoją wiadomość! :)