Zamek w Nidzicy: Krzyżacka Warownia nad Miastem

Neidenburg, czyli zamek nad Nidą, to pierwotna nazwa krzyżackiego założenia w Nidzicy. Usytuowanie na wzgórzu otoczonym Nidą i w sąsiedztwie rozległych bagien czyniło to miejsce idealnym - miała tu powstać warownia o dużym strategicznym znaczeniu. Architektonicznie zamek miał odejść od dotychczasowych zasad i stać się miejscem kojarzącym się z władzą, bogactwem i wygodami.

Twierdza nidzicka pierwotnie była rezydencją krzyżackiego prokuratora. W swojej historii zamek kilkukrotnie trafiał w ręce Polaków. Po raz pierwszy stało się to już w 1410 roku, kiedy miasto znalazło się na drodze pochodu wojsk króla Władysława Jagiełły, a polskie wojska bez trudu przejęły kontrolę nad niebronioną warownią. W kolejnych latach, zamek wielokrotnie zmieniał właścicieli i przeznaczenie, odgrywając kluczowe role w lokalnych i międzynarodowych konfliktach. Jego mury były świadkiem zarówno oblężeń, jak i zmiany władzy, kiedy to propolskie siły i czeskie wojska zaciężne przejmowały fortecę, broniąc jej przed kolejnymi atakami. 

Wiek XVIII przyniósł katastrofę w postaci pożaru, a wiek XIX – dewastację ze strony wojsk francuskich. Jednak, gdy zamek dotykały poważne zniszczenia, nie pozostawiano go samemu sobie. W XIX wieku inicjatorem odbudowy był radca prawny Ferdynand Tymoteusz Gregorovius. Zamek stał się sądem i więzieniem. Po II wojnie światowej również pamiętano o tym miejscu i w latach sześćdziesiątych zakończono remont. Zamek oddano instytucjom kultury.

Dziś zamek w Nidzicy nadal góruje nad miastem. Otacza go rozległy park. Mimo zamkniętej formy zaprasza na swój dziedziniec, by zapoznać zwiedzających ze swoją bogatą historią.

Istotne fakty o zamku w Nidzicy

Wiek powstania

XIV w. 

Inicjator budowy

Winrich von Kniprode

Styl architektoniczny

Gotycki

Aktualny stan techniczny

Stan zachowania dobry. Zamek odremontowany, funkcjonujący w ramach turystyki i biznesu.

Adres

Najważniejsze informacje turystyczne

Godziny otwarcia

Wtorek-niedziela, od 10 do 16 (godziny zmieniają się sezonowo)

Ceny biletów

Normalny - 15 zł, ulgowy - 10 zł.
Na dziedziniec można wejść za darmo.

Czas zwiedzania

ok. 50 min

Dostęp dla niepełnosprawnych

Na dziedziniec bez problemu, ale zwiedzanie może nastręczać problemów (schody).

Dostęp dla psów

Zwiedzanie z psem zabronione.

Parkingi

Przy placu Wolności, ul. 1 Maja,
ul. Słowackiego

Możliwości zwiedzania

Indywidualnie lub po wcześniejszym uzgodnieniu grupą zorganizowaną.

Wielojęzyczność

Niektóre tablice informacyjne dodatkowo w j. angielskim, brak informacji o zwiedzaniu w innych językach.

Zamek w Nidzicy był najdalej wysuniętą twierdzą na mapie krzyżackiego państwa. Powstał na miejscu drewnianej strażnicy, a z biegiem lat rozwijał się nad położoną na zachód osadą. Przede wszystkim miał chronić ziemie zakonu przed najazdami z Litwy
i Mazowsza. Jego późniejsze losy możecie prześledzić poniżej.

Zamek w Nidzicy - najważniejsze daty

◈ ok. 1370: Rozpoczęcie budowy na zlecenie wielkiego mistrza Winrycha von Kniprode.

◈ 1376: Odnotowanie zamku w źródłach pisanych.

◈ 1409: Wzmianki o rezydencji prokuratora krzyżackiego.

◈ 1410: Zajęcie zamku przez wojska Jagiełły.

◈ 1414: Ponowne  zdobycie zamku przez polskie oddziały. Jeszcze w tym samym roku komtur Ostródy Jan von Bichau odbił Nidzicę.

◈ 1454: Zajęcie zamku przez propolski Związek Pruski i w 1455 roku przekazanie czeskim wojskom zaciężnym pod wodzą Jana Koldy z Žampach.

◈ 1466: Na mocy II pokoju torunskiego zamek zostaje
w rękach Zakonu Krzyżackiego.

◈ 1517: Rozbudowanie
i umocnienie przedzamcza.

◈  1525: Powołanie w Nidzicy siedziby książęcego starostwa po sekularyzacji Zakonu.

◈  1655: W czasie potopu zamek dostaje się w ręce szwedzkie, po zawarciu pokoju ze Szwedami wyremontowanie zniszczonego walkami zamku.

◈ 1812: Poważne zniszczenia dokonane przez stacjonujące na zamku wojska napoleońskie.

◈ 1820: Rozpoczęcie remontów
z inicjatywy radcy prawnego Ferdynanda Tymoteusza Gregoroviusa, zaadaptowanie zamku na potrzeby sądownictwa.

◈ 1945: Ogromne zniszczenia dokonane przez wojska radzieckie.

◈ 1952: Zabezpieczenie uszkodzeń.

◈ 1959-1965: Remont dla potrzeb kulturalnych.

◈ dziś: Zamek gotowy do zwiedzania, siedziba Nidzickiego Ośrodka Kultury i Muzeum Ziemi Nidzickiej, hotel, restauracja.

Ciekawostki o nidzickim zamku

Herkus Monte

Na dziedzińcu nidzickiego zamku możemy spotkać posąg Herkusa Monte. Monte był wodzem pruskim z plemienia Natangów. Walczył o niepodległość swojego narodu. Zasłynął jako przywódca II Powstania Prusów. Mówi się, że to pruski Braveheart. 

Zachowana sztuka

W jednej z sal do dziś widoczne są gotyckie freski z przełomu XIV i XV wieku. W refektarzu można też zobaczyć malowidło ścienne przedstawiające Świętą Weronikę w adoracji aniołów.

Konferencja pokojowa

W 1389 roku zawansowany stan prac budowlanych pozwolił na zorganizowanie spotkania dyplomatycznego przedstawicieli Zakonu, Polski i Litwy, które miało za zadanie wypracować stosunki graniczne. Spotkanie trwało 6 dni. Niestety okazało się bezowocne
i nie zapobiegło nadciągającej wojnie.

Bractwo Rycerskie Komturii Nidzickiej

Przy zamku działa stowarzyszenie promujące historię i kulturę rycerstwa. Jako entuzjaści historii lokalnej organizują Letni Turniej Rycerski w Nidzicy oraz inscenizacje bitew. Sezon rycerski otwierają w ramach Rejzy na Zamek w Nidzicy i pola Grunwaldu. 

Zamek w Nidzicy dzięki remontowi z drugiej połowy XX wieku jest żywo funkcjonującym miejscem. Dlatego pewna informacja pochodzi z czasów nam współczesnych. O co może chodzić? Odpowiedź poniżej. 

Zamek w Nidzicy w liczbach

pięciokondygnacyjne wieże mieszkalne

2

powierzchnia założenia zamkowego

43,3 x 61,5 m

powierzchnia wewnętrznego dziedzińca

13,8 x 36,8

kondygnacje głównego domu (skrzydła zachodniego)

3

O krawcu, co uratował zamek w Nidzicy

W roku 1656 Tatarzy po wygranej bitwie pod Prostkami zawędrowali w okolice Nidzicy. Zostawiali za sobą złupione domy, zabitych mężczyzn, a kobiety zabierali do niewoli. Szczęśliwcy z okolicznych wiosek znaleźli schronienie w nidzickim zamku. Stacjonująca na nim załoga miała za zadanie nie sprowokować wrogów do ataku. Jednym z załogantów był mieszkaniec Szerokiego Pasa, Jan Nowak - z zawodu krawiec. Ze względu na swój doskonały wzrok został przydzielony do artylerii. Pewnego dnia, gdy pełnił służbę na murach zamku przy armacie, wypatrzył grupę Tatarów. I to w odległości półtora kilometra na południe! Mając w pamięci los sąsiadów i mieszkańców z Szerokiego Pasa, nie zawahał się i, mimo zakazu, wycelował i strzelił z armaty. Był świadom swojego nieposłuszeństwa i ukrył się przed załogą w stajni… w końskim oborniku. 

Gdy wszyscy szukali Jana, by w desperacji wydać go Tatarom jako nieposłusznego sprawcę zamieszania, wydarzyło się coś dziwnego. Zauważono, że Tatarzy… szykują się do odwrotu! Strzał krawca był tak precyzyjny, że trafił połowę tatarskiego oddziału i samego ich wodza. Jana okrzyknięto wybawicielem, a dzięki nagrodzie stał się bardzo majętnym człowiekiem. 

W miejscu, gdzie zginęli Tatarzy, stał głaz. Na pamiątkę tych wydarzeń ustawiono na nim armatnią kulę. Może to ta sama, którą wystrzelił Jan? A może nie. Ale głaz z kulą wciąż znajduje się niedaleko nidzickiego zamku.

Źródła innych zdjęć:
- Widok miasta i zamku krzyżackiego, rysunek z 1602 roku (Zabytki architektury i urbanistyki w Polsce, Warszawa 1986),
- plan zamku górnego i podzamcza (Architektura gotycka, 1995)

Autorka tekstu: Magdalena Wierzbińska

Zamek w naszym obiektywie

Chcesz sprawdzić, jak wyglądała nasza wizyta na zamku?

W osobnym wpisie na blogu dzielimy się naszymi osobistymi przeżyciami związanymi z wizytą w zamku. W ten sposób możesz wybrać to, co Cię najbardziej interesuje: historia i fakty o samym zamku czy podążanie śladami naszych przeżyć. Zapraszamy!

Byliśmy tam - poznaj nasze wrażenia!

Odkryj więcej zamków i inspiracji 👇

Copyright © 2025 | Wykonanie PowRope [Dominika Powroźnik]

zdobywcyzamkow@gmail.com

725 538 846

Kontakt

Skontaktuj się z nami w razie pytań, sugestii, problemów lub po prostu po to, aby podzielić się swoją pasją do zamków. Czekamy na Twoją wiadomość! :)